Bourtange en Papenburg – een voorzichtige flirt tussen twee buren

Je zou het niet verwachten, maar de verschillen tussen Nederland en Duitsland zijn tamelijk groot zodra je bij Bourtange de grens over fietst. Hoe komt dat?

Nog geen kilometer na het laatste ophaalbruggetje van de vesting Bourtange heb je meteen door dat je niet meer in Nederland bent. Nee, er staat geen grenspaal of slagroom en uiteraard ook geen grenswachter meer. Het zijn de rode bakstenen huizen en de boerderijen met groene staldeuren die verraden dat je je op Noord-Duits grondgebied bevindt. Bovendien struikel je tijdens deze fietstocht over de kruizen. De streek rond Papenburg is namelijk katholiek, terwijl Groningen protestants is. Duitsland en Nederland hebben in dit gebied eeuwenlang met de rug naar elkaar toe gestaan. Pas de laatste twintig jaar proberen Bourtange en Papenburg elkaar voorzichtig een beetje te beminnen. Zo is er een grensoverschrijdende fietsroute, de Smokkelroute. Je zult er af en toe wat bordjes tegenkomen. Maar de toenaderingspoging lijkt nog niet verder gekomen dan de verlovingsfase. De oorzaak voor de grote verschillen in de grensstreek moet je zoeken in zowel de geografie als de geschiedenis. ‘’Vroeger bestonden Groningen, Drenthe en Noord-Duitsland voor een groot deel uit moeras, waardoor er weinig contact onderling mogelijk was. Nu zijn er van het moeras nog maar een paar plukjes van overgebleven. Bij het Neurheder Moor staat dan ook op een enorme kei snedig vermeld ‘einst circa 500 ha, jetzt 70 ha’. Dus even opletten onderweg, want je komt erlangs met de route’, legt Rien Couvreur uit Bourtange uit.

Smakelijk verhaal

Jarenlang heeft hij zich verdiept in zijn woonplaats en hij kan er dan ook smakelijk over vertellen. Hij woont in de voormalige woning van de beul en ooit waren er zelfs twee gevangeniscellen in zijn huis. Daar is niet meer van te zien, want de verwaarloosde vesting is in ere hersteld en ondertussen werden alle panden aangepast aan de moderne eisen. ‘’In elk geval’’, pakt Rien het verhaal weer op, ‘’werd het moeras doorsneden door een zandrug die de stad Groningen met de stad Münster verbond. Handig, dacht Willem van Oranje in 1580. Hij bouwde hier een schans met vijf bastions, een soort fort dus. Daarmee wilde hij de Spaansgezinde stadhouder van Groningen dwarszitten, omdat de stad werd bevoorraad via de zandrug door het Bourtangermoeras. Deze zandrug heette Tange vandaar de naam Bourtange.’’ Later werd het fort uitgebreid met wallen en grachten. Het bleef namelijk strategisch een goede plek, want er waren maar twee toegangspoorten. Rien: ‘’Dus iedereen moest dwars door de vesting heen. Zo kun je vriend en vijand goed controleren. De vesting Bourtange bleek eeuwenlang bijna onneembaar. De bisschop van Münster heeft nog wel een poging gedaan tijdens de Tachtigjarige Oorlog, maar dat mislukte en dit is een van de redenen waarom het geloof zo verschilt.’’ Elk jaar klinkt er trouwens begin juni wapengekletter. Het ene jaar wordt een veldslag uit de Tachtigjarige Oorlog nagespeeld door honderden re-enactors en het andere jaar doet men in Bourtange net of het de tijd van Napoleon is.

Startpunt: Parkeerplaats Informatiecentrum Vesting, Willem Lodewijkstraat 33, Bourtange
Afstand: 57 km of 37 km
Route: Route Bourtange

Lees het volledige artikel van de route Bourtange in het Mei nummer van FietsActief. Bestel deze direct in de webshop, zonder verzendkosten.